Hatib: Eldar Ćatibušić
Izvor: Nouman Ali Khan: The Cost of Ignorance
وَإِذْ قَالَ مُوسَىٰ لِقَوْمِهِ إِنَّ اللَّهَ يَأْمُرُكُمْ أَنْ تَذْبَحُوا بَقَرَةً ۖ قَالُوا أَتَتَّخِذُنَا هُزُوًا ۖ قَالَ أَعُوذُ بِاللَّهِ أَنْ أَكُونَ مِنَ الْجَاهِلِينَ
“I kada Musa reče narodu svome: “Allah vam doista naređuje da kravu zakoljete”, oni upitaše: “Zbijaš li to ti s nama šalu?”, a on reče: “Ne dao mi Allah da budem neznalica.”
Riječ džahilijjet dolazi od arapske riječi džehl što znači neznanje. Još jedno od značenja jeste biti izvan kontrole, govoriti po hiru, raditi nešto bez promišljanja o tome.
U Kur’anu Časnom se susrećemo sa četiri termina koja ukazuju na neznanje.
Prvi je ظنّ الجاهليّة – zannul – džahilijje, što označava pretpostavku, misao, utemeljenu na neznanju. Može biti u odnosu spram ljudi, ali i Allaha dž.š. Zannul – džahilijjeh jeste kada se misli najgore o drugoj osobi te formira slika o njoj utemeljena isključivo na sumnji, pretpostavci, sa uvjerenjem da je ta osoba baš takva kakvom se smatra.
Zannul – džahilijje jeste i kada pretpostavljamo da je neko kriv za nešto, a nemamo nikakvih dokaza. U odnosu spram Allaha, dž.š., to su misli: “Allah me iskušava, vjerovatno me kažnjava”, “On me ne voli i zato me iskušava” ili “On me sigurno zaboravio.”
Drugi termin jeste تبرّج الجاهليّة – teberrudžul – džahilijeh, što znači uljepšavati stvari. Ljudi u svojoj prirodi imaju potrebu da uljepšavaju sebe. Da se oblače lijepo, da jedu lijepu hranu, imaju lijep automobil, žive u lijepom gradu i sl. Pored uljepšavanja koje Allah dž.š. voli i koje je dopušteno, postoji i uljepšavanje utemeljeno na neznanju, koje narušava moralni kod koji je istaknut ne samo u Objavi već i u čistoj ljudskoj prirodi.
Ljudi žele da se oblače na neprikladan i nepristojan način i da to smatraju moralnim, da koriste prljave riječi i ružan govor i to smatraju zanimljivim i modernim, uljepšavanje koje je danas sve više prisutno i nameće se kao standard kojem svi trebaju težiti.
Treći termin jeste حميّة الجاهليّة – hamijetul – džahilijeh. Hamijeh predstavlja udruživanje sa nekim, biranje strane, koje je utemeljeno na neznanju. Može se manifestovati kao plemstvo ili nacionalizam. Također se može posmatrati i unutar islama kada se ljudi počnu raspravljati govoreći, “naš mezheb je bolji od njihovog”, “naš šejh je bolji”, “mi istinski prakticiramo islam ostali su u zabludi” i sl. Kada se ovo desi svaka stvar koja narušava integritet grupe u njenim članovima budi srdžbu i čini ih spremnim da djeluju u skladu sa time.
Četvrti termin predstavlja posljednji i najgori stepen neznanja, a to je حكم الجاهليّة – hukmul – džahilijjeh u značenju donošenja odluka koje su utemeljene na neznanju. Čitave odluke se donose iz nečijeg hira i strasti.
Ukoliko u društvu postane uobičajeno da ljudi stalno prave pretpostavke i sumnje jedni o drugima- zannul – džahilijeh, i kada su opsjednuti samouljepšavanjem do te mjere da su spremni narušiti sve granice pristojnosti, te jedina bitna stvar jeste ljudsko zadovoljstvo i priznanje, – teberrudžul – džahilijeh, onda standardi onoga što se smatra lijepim postaju sve više vulgarni i provokativni. Kada se na ovim temeljima udruže grupe ljudi sa istim pogledima- hamijetul – džahilijjeh, onda to postaje standard koji se ne smije propitivati niti kritikovati, mjerilo moralnosti za čovječanstvo. Kada se to desi onda odluke donesene na neznanju – hukmul – džahilijjeh postaju temelj sistema funkcionisanja društva u cjelini. Društvo koje dospije na taj stepen, jedina stvar koja mu preostaje jeste korupcija, izopačenost, i na samom kraju moralni i duhovni kolaps.
Molim Gospodara da nas učini od onih koji se suprotstavljaju neznanju i svim njegovim formama, da prepoznamo vrste neznanja u nama samima i ljudima oko nas. Molim Uzvišenog da budemo od onih koji će stvari vidjeti onakvima kakve one jesu u svojoj stvarnosti, a ne njihove kopije i odraze, kao što je molio Poslanik, s.a.w.s.
Amin.
